آینزاتس‌گروپن: قابل اعتماد بودن ارقام گزارشات

چه شواهدی دال بر این امر وجود دارد که گزارش‌های آینزاتس‌گروپن موثق هستند؟

انکارکنندگان هولوکاست مدعی هستند که:

«گزارش‌های وضعیت عملیاتی»، که آینزاتس‌گروپن تهیه و به برلین ارسال کرده بود، از جنبه آماری نامعتبر می‌باشند.

مخصوصاً، انکارکنندگان هولوکاست به گزارش‌های آر. تی. پاگت (R.T. Paget)، وکیل مدافع یکی از ژنرال‌های نازی‌ها که در جنایات آینزاتس‌گروپن سهیم بود، استناد می‌کنند. پاگت مدعی بود که در مورد ارقام گزارش‌های وضعیت عملیاتی اغراق شده است. برای نمونه، وی متذکر شده است که آمار ۱۰,۰۰۰ کشته یهودی به دست آینزاتس‌گروپن در شهر سیمفروپول (کریمه) ‏(Crimean) در واقع حدود ۳۰۰ نفر است. نظر انکارکنندگان این است که این مبالغه «شرم‌آور» تمام ارقام گزارش‌ها را با شبهه روبه‌رو می‌کند.

واقعیت این است که:

درست است که گزارش‌های وضعیت عملیاتی آینزاتس‌گروپن حاوی تعدادی اشتباهات تایپی و مطالب تکراری است. اما، هیچ‌یک از این اشکالات جزئی باعث نشده است که محققین معتبر در مورد تعداد کشته‌شدگان یهودی به دست آینزاتس‌گروپن شک و شبهه داشته باشند. در پرونده سیمفروپول، «تحلیل» آر. تی. پاگت مبنی بر اینکه تنها ۳۰۰ یهودی در سیمفروپول کشته شده‌اند، یک استراتژی تدافعی برای دفاع از موکلش بود. هیچ مدرکی دال بر این ادعا موجود نیست، که بی‌شک نشان‌دهنده این است که ۱۰,۰۰۰ نفر یهودی در دسامبر ۱۹۴۱ در سیمفروپول کشته شده بودند.

نمونه‌هایی از اظهارات انکارکنندگان هولوکاست:

دیوید ایروینگ، که دادگاه عالی لندن در سال ۲۰۰۰ وی را به عنوان انکارکننده هولوکاست، نژادپرست و یهودی‌ستیز، معرفی کرد، درباره گزارش‌های آینزاتس‌گروپن مدعی است: «من به آمار آنها[OSR] اعتماد ندارم.. . . آمارهایی از این دست بی‌معنا هستند. . . این امکان وجود دارد که در آن زمان برخی افسران افراطی شوتزشتافل برای خوشایند هاینریش هیملر تصمیم به درج ارقام ساختگی در آن گرفته باشند.»[۱]

مارک وبر (Mark Weber) یکی از انکارکنندگان آمریکایی هولوکاست، نمونه‌ای از مدعیان اغراق در آمار است. او همچون پاگت مدعی است که به عنوان یک نمونه خاص، اعدام ۱۰,۰۰۰ یهودی در سیمفروپول، کریمه، «مبالغه‌ای شرم‌آور» است.[۲] وبر به گزارش‌های پاگت استناد می‌کند که نشان می‌دهد تعداد کشته‌های سیمفروپول «اساساً ناممکن» بوده است. با این وصف، طبق نظر پاگت و وبستر، در ۱۶ نوامبر ۱۹۴۱ تنها یک حادثه اتفاق افتاد، که در آن «بیشتر از ۳۰۰ نفر از بین نرفتند. احتمالاً همه این ۳۰۰ نفر یهودی نبوده‌اند بلکه افراد مختلفی بودند که مظنون به مشارکت در اعمال خصمانه بودند».[۳]

آیا نگرانی‌های قانونی درباره قابل استناد بودن گزارشات آینزاتس‌گروپن وجود دارد؟

تردید پاگت درباره اعداد سیمفروپول -که همانطور که مشاهده خواهیم کرد، بی‌اساس است – چندین موضوع مهم درباره OSR را به میان می‌کشد. در حالیکه گزارش‌ها به‌خودی خود به طور غیرقابل انکاری موثق هستند، اما آیا محتویات آنها بر مبنای حقیقت است؟ آیا ممکن است آنطور که دیوید ایروینگ مدعی است اعداد را برای جلب توجه نازی‌ها مبالغه کرده باشند؟ آیا ممکن است خطاها و مطالب تکراری به‌دلیل روش‌های ارتباطاتی (رادیو، تلکس و پیک) باشد؟ آیا امکان‌پذیر است خطاها در مرحله ترجمه، در آینزاتس‌گروپن یا برلین، هنگام ویرایش و گردآوری روی داده باشند؟ اگر چنین باشد تعداد قربانیان به طور قابل توجهی بیشتر یا کمتر از ۱,۱۵۰,۰۰۰ نفر است؟

احمقانه خواهد بود که بپذیریم OSR نمونه صداقت و اعتبار است بدون اینکه بادقت این احتمالات را در نظر بگیریم. ابتدا، اجازه می‌خواهم نگاهی به قتل‌عام سیمفروپول، که انکارکنندگان هولوکاست آن را نمونه اصلی گزارش‌های اغراق شده می‌دانند، بیاندازیم. باید دید آیا این فرضیه OSR هیچ مبنایی دارد.

آر. تی. پاگت کیست؟

پاگت منبع مورد علاقه بسیاری از انکارکنندگان هولوکاست است، که به گزارش‌های او با این مضمون که ارقام گزارش آینزاتس‌گروپن بی‌ا‌‌‌عتبار هستند استناد می‌کنند.[۴] آر. تی. پاگت کیست؟ نام کامل او رجینالد توماس گای دو وکس پاگت (Reginald Thomas Guy Des Voeux Paget)، بارون پاگت نورث هامپتون، عضو پارلمان نورث هامپتون بین سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۷۴ و یک حقوقدان بریتانیایی (نماینده ملکه) است.[۵]

با این حال، چیزی که وبر و دیگر انکارکنندگان هولوکاست از قلم انداخته و با مخاطبان‌شان در میان نمی‌گذارند این است که پاگت همچنین وکیل مدافع فیلد مارشال اریش فن مانشتاین (Field Marshal Eric von Manstein)، ژنرال آلمانی تعلیم دیده بریتانیا ساکن هامبورگ آلمان است. محاکمه فن مانشتاین در سال ۱۹۴۹ انجام شد و فن مانشتاین متهم به ۱۷ مورد جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت شد. یکی از اتهامات مطرح شده علیه او مشارکت در کشتار ۹۰,۰۰۰ یهودی در آینزاتس‌گروپ D بود. وی تحت فرماندهی اوتو اوهلندورف (Otto Ohlendorf) آینزاتس‌گروپ D در کریمه عمل می‌کرد.[۶] پس از محاکمه، پاگت کتابی درباره تجربیاتش به عنوان وکیل مدافع فن مانشتاین نوشت.

این حقیقت که پاگت وکیل مدافع فن مانشتاین بود مشخص می‌کند که گفته‌هایش تا چه حد قابل اطمینان هستند. اطلاعات یاد شده این امکان را میسر می‌کند که نتیجه‌گیری‌های پاگت بی‌طرفانه و حقایقی بر مبنای شواهد نباشند. حتی ممکن است یک استراتژی دفاعی به حساب بیاید. به علاوه، نوشتن یک کتاب درباره محاکمه، پاگت را تبدیل به یک «مورخ» نمی‌کند.

کشتار یهودیان در سیمفروپول:

با استفاده از تحقیقات مقامات دادگاه کیفری آلمان، شواهد مستند و شهادت عینی شهود، بازسازی جزء به جزء وقایع سیمفروپول در ماه‌های نوامبر و دسامبر ۱۹۴۱ میسر شده است.

در آغاز ماه نوامبر سال ۱۹۴۱، اوتو اوهلندورف، فرمانده آینزاتس‌گروپ D، دستوری به سیمفروپول، مرکز کریمه، که تحت فرماندهی فیلد مارشال اریش فن مانشتاین و ارتش یازدهم بود صادر کرد.

آلمانی‌ها خواهان نابودی یهودیان سیمفروپول در نوامبر ۱۹۴۱ بودند، اما مسائلی وجود داشت که باید در ابتدا حل می‌شد. اولاً، در این منطقه دو فرقه از یهودیان زندگی می‌کردند که ممکن بود، به همین علت، واجد شرایط نسل‌کشی باشند. یکی از این دو فرقه قراییان (Karaites)، مردم ترک زبانی بودند که به یهودیت اعتقاد داشتند و گروه دوم، کرمچاک‌ها (Krimchaks)، که نوادگان یهودیان سفاردی‌ (Sephardic) اسپانیا بودند، که دیگر به فرامین یهودی عمل نمی‌کردند. مقامات نازی در برلین باید وضعیت این دو گروه یهودی را مشخص می‌کردند. ظاهراً سرانجام در اوایل دسامبر ۱۹۴۱، به این نتیجه رسیدند که کرمچاک‌ها به دلیل اینکه اجداد یهودی داشتند یهودی هستند، اما قراییان که خود به یهودیت گرویده بودند، یهودی محسوب نمی‌شوند.[۷] بنابراین، کرمچاک‌ها جزء اعدامی‌ها قرار گرفتند ولی قراییان نه.

دوم، در ماه نوامبر ۱۹۴۱، آینزاتس‌گروپ D بیشتر وقتش را صرف مبارزه با پارتیزان‌ها می‌کرد و وقت کافی برای اعدام یهودیان سیمفروپول نداشت. اما، در اوایل دسامبر، نیروی کمکی سوندر کماندوی 11b، از اودسا به سیمفروپول اعزام شد و به گروهان سوم گردان ۳ پلیس ذخیره پیوست.[۸]

با ورود این نیروی کمکی، شرایط برای قتل‌عام یهودیان سیمفروپول مهیا شد. در ۱۱ دسامبر ۱۹۴۱، به یهودیان دستور دادند که در مرکز شهر جمع شوند. به آنها گفته شد به اردوگاه کار اعزام می‌شوند. اما در عوض آنان را سوار کامیون کردند و به محل اجرای حکم حدود پنج مایلی شهر بردند. نازی‌ها وعده داده بودند در محل کار لوازم باارزش یهودیان به آن‌ها برگردانده شود. این لوازم را به آن‌ها پس دادند و سپس جوخه‌های اعدام نازی‌ها آنان را در گروه‌های کوچک به سمت محل اجرای حکم بردند، به آنان شلیک کردند و در سنگرهای ضد تانک دفن‌شان کردند.[۹] همچنین برای اتمام برنامه اعدام‌ها در سیمفروپول پیش از کریسمس، نازی‌ها روما‌ها را نیز کشتند. [۱۰]

کمتر از یک ماه بعد، اوهلندورف تعداد کل کشته‌ها در منطقه را اعلام کرد (OSR شماره ۱۵۰ مورخ ۲ ژانویه ۱۹۴۲). او اعلام کرد: «سیمفروپول، یوپاتورایا، آلوشتا، کراسوباسار، کرچ و فیودوسیا و دیگر مناطق کریمه غربی عاری از یهودیان است. از ۱۶ نوامبر تا ۱۵ دسامبر ۱۹۴۱، تعداد ۱۷,۶۴۵ یهودی، ۲٬۵۰۴ کرمچاک، ۸۲۵ کولی و ۲۱۲ کمونیست و پارتیزان مورد شلیک گلوله قرار گرفتند. مجموعاً، ۷۵,۸۸۱ نفر اعدام شدند.»[۱۱]

در OSR 171 مورخ ۱۸ فوریه ۱۹۴۲، اوهلندورف از «پاکسازی» نهایی سیمفروپول خبر داد: «از ۹ ژانویه تا ۱۵ فوریه، بیش از ۳۰۰ یهودی در سیمفروپول بازداشت و اعدام شدند. با توجه به این، تعداد کشته‌شدگان سیمفروپول بالغ بر ۱۰٬۰۰۰ نفر یهودی است، حدود ۳۰۰ نفر بیشتر از یهودیان ثبت شده.»[۱۲]

آمارهای اوهلندورف و توالی رویدادها مورد تأیید شاهدان بازمانده و شهادت عاملین جنایات و همچنین اسناد دست اول می‌باشد.[۱۳] بیش از ۱۰,۰۰۰ یهودی تنها در سیمفروپول به دست آینزاتس‌گروپن کشته شدند، نه فقط ۳۰۰ نفر از «افراد گوناگون» که پاگت مدعی است.

استنباط‌های تمام گزارشات OSR:

پاگت مدعی است، تعداد کشته‌شدگان سیمفروپول به دلیل نبودن نظارت مسئولانه بسیار اغراق‌آمیز است. آیا با وجود گزارش‌هایی که حاوی تعداد کشته‌شدگان هستند همچنان اعداد اغراق‌آمیز هستند؟

در محاکمه آینزاتس‌گروپن (پرونده شماره ۹) در نورنبرگ در سال ۱۹۴۷/۱۹۴۸، اوتو اوهلندورف، فرمانده آینزاتس‌گروپ D، مدعی شد که فرمانده‌های آینزاتس‌گروپن اعداد را دو برابر بیشتر از واقعیت عنوان کرده‌اند.[۱۴] وی ذکر کرد هم‌قطارش، آرتور نبه (Aethur Nebe) در آینزاتس‌گروپ B، «در مورد صفرها چندان دقیق نبود» و مدعی بود که مافوق‌ها در برلین اعداد را بزرگتر می‌کردند.[۱۵] در هر صورت، اوهلندورف، نمی‌توانست ادعایش مبنی بر مبالغه‌آمیز بودن اعداد را اثبات کند.

حتی اگر او سعی در اغراق‌آمیز نشان دادن ارقام سایر فرمانده‌های آینزاتس‌گروپن داشته باشد، تأکید داشت که خودش به سختی برای ثبت صحیح ثبت اعداد تلاش کرده است. در ‌حقیقت، به رهبران کماندوها هشدار داده‌ بود که مبالغه نکنند: «من سعی می‌کردم اعداد را محرمانه نگه دارم‌، تا از رقابت بین فرمانده‌های کوماندوها برای بزرگ نشان دادن تعداد اعدامی‌ها جلوگیری کنم.»[۱۶] به بیانی دیگر، اوهلندورف تصدیق کرده اعداد او کاملاً صحیح هستند. وقتی انکارکنندگان هولوکاست ادعا می‌کنند اعداد اوهلندورف ساختگی هستند، این حقیقت را نادیده می‌گیرند که خود اوهلندورف صحت اعدادش را تأیید کرده است.

آیا شواهد بزرگ‌نمایی شده در رابطه با گزارش‌های وضعیت عملیاتی OSR وجود دارد؟

هیچ شواهدی دال بر اغراق سیستماتیک در گزارش‌های ‌OSR وجود ندارد. برای ایجاد تغییرات قابل توجه، همه چهار آینزاتس‌گروپن و یگان‌های تابعه‌ آنها، کارکنان عالی‌رتبه شوتزشتافل و رئیس پلیس و گردان‌های پلیس (تعدادی بالغ بر ده هزار نفر) می‌بایست تمام اعداد و ارقام را حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد بیشتر اعلام می‌کردند (طبق ادعای پاگت). تنها با چنین گزافه‌گویی گسترده‌ای می‌توان به ارقام ذکر شده انکارکنندگان هولوکاست باور داشت. اطلاعات جمعیت‌شناسی پس از جنگ جوامع یهودی و هزاران گورستان دسته‌جمعی در سراسر کشور شوروی موید این است که آینزاتس‌گروپن و همدستان‌شان دست‌کم ۱,۱۵۰,۰۰۰ یهودی را در شرق به قتل رسانده‌اند.

خطاهای تایپی در گزارش‌های OSR:

در گزارش‌ها خطاهای تایپی وجود داشت. برای نمونه، می‌دانیم ۱,۱۳۴ یهودی به دست آینزاتس‌گروپ A در داینابورگ کشته شده بودند، نه «۱۱,۰۳۴» نفر که در گزارش آمده است. این خطای تایپی موقعی آشکار می‌شود که خلاصه‌نویسی نهایی نشده بود. به هر حال رقم ۱,۱۳۴ به خلاصه نهایی افزوده نشد و در نهایت به خطاهای تایپی ناچیزی منجر شد.[۱۷]

مطالب تکراری در گزارش‌های OSR:

در گزارش‌ها تکرارهایی وجود دارد که به دلیل شرایط سخت ارتباطاتی زمان جنگ و طرق گوناگون ارسال گزارش (رادیو، تلکس و پیک) است. در مواردی گزارش‌های اخذ شده در برلین هم‌پوشانی دارند. گزارشی که به جای ارسال با رادیو یا تلکس با پیک ارسال می‌شد ممکن بود حدود دو هفته یا یک ماه دیرتر به مقصد برسد و حاوی اطلاعات تکراری باشد و دوباره به اطلاعات افزوده شود. در اینجا چند نمونه از تکرار را ذکر می‌کنیم:

OSR شماره ۴۷ (۹ اوت ۱۹۴۱) گزارش داده است که ۶۰۰ یهودی در ترنوپل اوکراین کشته شده بودند. این اعداد همچنین در گزارش OSR شماره ۱۹ (۱۱ ژوئیه ۱۹۴۱) آمده است.[۱۸]

گزارش OSR شماره ۱۶۵ (۶ فوریه ۱۹۴۲) حاکی از این بود که در تاریخ ۱ فوریه ۱۹۴۱ در لوکنیا (Loknia)،‏ ۳۸ یهودی و یک روما کشته شده بودند. همین عملیات و اعداد مجدداً در گزارش OSR شماره ۱۸۱ (۱۶ مارس ۱۹۴۲) نیز ذکر شده‌اند.[۱۹]

در گزارشات OSR تعداد کمی خطاهای تایپی وجود دارد که اکثراً کوچک هستند، هرچند در یک مورد تکرار مطلب تعداد ۵,۰۰۰ یهودی مورد اصابت قرار گرفته هم در نیکولایف (Nikolajew) و هم در خرسون (Cherson) به شمار آمده‌اند.[۲۰]

نتیجه‌گیری:

ادعای دیوید ایروینگمبنب بر اغراق وسیع در اعداد گزارش‌های آینزاتس‌گروپن، صحّت ندارد. در ماجرای کشتار ۱۰,۰۰۰ یهودی در سیمفروپول، استنتاج پاگت، مبنی براینکه تنها ۳۰۰ نفر از افراد «مختلف» کشته شده‌اند، بر شواهد تاریخی مستدل نیست. [21] استنتاج پاگت بی‌ارزش است. تحقیقات مسئولانه تاریخی نشان می‌دهد که نازی‌ها تنها پیش از کریسمس ۱۹۴۱ در سیمفروپول بیش از ۱۰,۰۰۰ یهودی را به قتل رساندند.

گزارش‌های وضعیت عملیاتی منبع کاملی نیستند. این گزارش دارای خطاهای تایپی و مطالب تکراری است، اما هیچ یک از این اشکالات جزئی نباید صحت کلی مجموع تعداد کشته‌شدگان یهودی را زیر سوال ببرد.

یادداشت‌ها

[۱] ریچارد جی. ایوانز، دیوید ایروینگ، هیتلر و انکار هولوکاست، بخش ۳ـ۴(a) در https://www.hdot.org را ببینید.

[۲] باربارا کلاژکا (ویراستار) «آیا واقعاً شش میلیون نفر مردند؟» گزارش شواهد در دادگاه کانادایی رسیدگی به 'اخبار کذب' ارنست زوندل – ۱۹۸۸ در http://www.vho.org/aaargh/fran/livres3/KULA.pdf، صفحه ۵۱۷.

[۳] رینالد ت. پاگت، مانشتاین: نبردها و محاکمه وی (کالینز،‌ ۱۹۵۱)، صفحه ۱۷۰f مطابق با نقل‌قول ارائه شده در کارلو ماتوگنو و یوردن گراف،‌ تربلینکا: اردوگاه نسل‌کشی یا اردوگاه ترانزیت؟ (فصل هفتم: نقش آینزاتس‌گروپن در قلمروهای اشغالی شرقی، ۳. تعداد افراد تیرباران‌شده») در http://www.vho.org/GB/Books/t/8.html. جهت مشاهده چکیده متن در کتاب پاگت به زبان انگلیسی، به «این انکار است نه تجدیدنظرطلبی. بخش هشتم: قتل‌عام سیمفروپول» (۱۸ اکتبر ۲۰۰۶)‌ در http://holocaustcontroversies.blogspot.com/2006/10/thats-why-it-is-denial-not-revisionism.html مراجعه کنید.

[۴] برای مثال، کارلو ماتوگنو و یوردن گراف،‌ در تربلینکا: اردوگاه نسل‌کشی یا اردوگاه ترانزیت؟ (انتشارات Theses & Dissertations (رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها)، ۲۰۰۴)،‌ صفحه ۲۱۰؛ ریچارد ‌هاروود، آیا واقعاً شش میلیون نفر مردند؟ اعتماد واپسین – در منظر عموم (بخش ۴ از ۹)، «تحریف قتل‌عام‌های گروه عملیات» در http://www.zundelsite.org/harwood/didsix00.html#4؛ و دیوید هاگن، افسانه شش میلیون کشته، («آغاز جنگ با روسیه ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ و آینزاتس‌گروپن») در http://www.vho.org/GB/Books/tmotsm/12.html.

[۵] «رینالد پاگت، بارون پاگت نورث‌همپتون» را در http://en.wikipedia.org/wiki/Reginald_Paget,_Baron_Paget_of_Northampton ببینید.

[۶] یورگ موت،‌ «اریش فن مانشتاین: زندگی، شخصیت و عملیات‌های او – یک ارزیابی جدید» در http://militaryhistoryblog.wordpress.com/2007/07/28/erich-von-lewinski-called-von-manstein-his-life-character-and-operations-%E2%80%93-a-reappraisal-by-jorg-muth/. صفحه «اریش فن مانشتاین» را در http://en.wikipedia.org/wiki/Erich_von_Manstein نیز ببینید.

[۷] یتزاک آراد، هولوکاست در اتحاد جماهیر شوروی (انتشارات دانشگاه نبراسکا و یَد وشِم، ۲۰۰۹)،‏ صفحات ۲۰۳، ۲۰۴.

[۸] به «این انکار است نه تجدیدنظرطلبی. بخش هشتم: قتل‌عام سیمفروپول» (۱۸ اکتبر ۲۰۰۶)‌ مراجعه کنید.

[۹] یاشوا روبنشتاین و ایلیا آلتمن (ویراستاران)، کتاب سیاه ناشناس:‌ هولوکاست در قلمروهای شوروی تحت اشغال آلمان (انتشارات دانشگاه ایندیانا، ۲۰۰۸)، صفحات ۳۳۸-۳۵۹، شهادت Yevsei Yefimovich Gopshteyn (۱۶-۱۷ اوت ۱۹۹۴).

[۱۰] شهادت ورنر بروینه (رئیس آینزاتس‌کماندوی ۱۱b آینزاتس‌گروپ D) در دادگاه آینزاتس‌گروپن، ۱۹۴۷، NO-3024 مطابق با نقل‌قول ارائه شده در یتزاک آراد، هولوکاست در اتحاد جماهیر شوروی (انتشارات دانشگاه نبراسکا و یَد وشِم، ۲۰۰۹)، صفحه ۲۰۴. «شهادت آینزاتس‌گروپ NMT ورنر بروینه» را نیز در http://forum.axishistory.com/viewtopic.php?t=60039 ببینید که در آنجا بخش‌هایی از شهادت وی آورده شده است.

[۱۱] یتزاک آراد، ساموئل کراکوفسکی و ساموئل اسپکتور (ویراستاران)، گزارشات آینزاتس‌گروپن: گزیده‌هایی از کمپین اعزام جوخه‌های مرگ نازی علیه یهودیان در قلمروهای اشغالی اتحاد جماهیر شوروی در ژوئیه ۱۹۴۱ تا ژانویه ۱۹۴۳ (کتابخانه هولوکاست، ۱۹۸۹)، صفحه ۲۶۷. از طریق اینترنت در آدرس http://www.holocaustresearchproject.org/einsatz/situationreport150.html نیز قابل دسترسی است.

[۱۲] یتزاک آراد، ساموئل کراکوفسکی و ساموئل اسپکتور (ویراستاران)، گزارشات آینزاتس‌گروپن: گزیده‌هایی از کمپین اعزام جوخه‌های مرگ نازی علیه یهودیان در قلمروهای اشغالی اتحاد جماهیر شوروی در ژوئیه ۱۹۴۱ تا ژانویه ۱۹۴۳ (کتابخانه هولوکاست، ۱۹۸۹)، صفحه ۲۹۶.

[۱۳] جهت مشاهده متن اقرارنامه اوتو اوهلندورف به http://www.ess.uwe.ac.uk/genocide/ohlendorf1.htm مراجعه کنید که اساساً با شهادت ارائه شده وی در ۳ ژانویه ۱۹۴۶ دادگاه آینزاتس‌گروپن در نورنبرگ یکسان است.

[۱۴] برای مشاهده تفسیر کامل دادگاه آینزاتس‌گروپن، به «هیلاری ارل، دادگاه آینزاتس‌گروپن شوتزشتافل در نورنبرگ، ۱۹۴۵-۱۹۵۸: قساوت، قانون و تاریخ (انتشارات دانشگاه کمبریج، ۲۰۰۹) مراجعه کنید.

[۱۵] رونالد هدلند، پیام‌های کشتار جمعی: مطالعه گزارشات آینزاتس‌گروپن درباره پلیس امنیت و خدمات امنیتی، ۱۹۴۱-۱۹۴۳ (انتشارات دانشگاه فیرلیه دیکینسون، ۱۹۹۲)، صفحه ۱۷۱.

[۱۶] رونالد هدلند، پیام‌های کشتار جمعی: مطالعه گزارشات آینزاتس‌گروپن درباره پلیس امنیت و خدمات امنیتی، ۱۹۴۱-۱۹۴۳ (انتشارات دانشگاه فیرلیه دیکینسون، ۱۹۹۲)، صفحه ۱۷۰. برای مشاهده مبحث کامل نحوه محاسبه اعداد، افراد مطلع، نحوه گردآوری و ارسال آنها به برلین، فصل ۳ «نحوه گردآوری گزارشات آینزاتس‌گروپن»، صفحات ۳۷-۴۴ را ببینید.

[۱۷] «چرا انکار است نه تجدیدنظرطلبی. بخش هفتم: سایر اعتراضات هیجانی به گزارشات آینزاتس‌گروپن».

[۱۸] یتزاک آراد، ساموئل کراکوفسکی و ساموئل اسپکتور (ویراستاران)، گزارشات آینزاتس‌گروپن: گزیده‌هایی از کمپین اعزام جوخه‌های مرگ نازی علیه یهودیان در قلمروهای اشغالی اتحاد جماهیر شوروی در ژوئیه ۱۹۴۱ تا ژانویه ۱۹۴۳ (کتابخانه هولوکاست، ۱۹۸۹)، صفحات ۱۹، ۷۹.

[۱۹] یتزاک آراد، ساموئل کراکوفسکی و ساموئل اسپکتور (ویراستاران)، گزارشات آینزاتس‌گروپن: گزیده‌هایی از کمپین اعزام جوخه‌های مرگ نازی علیه یهودیان در قلمروهای اشغالی اتحاد جماهیر شوروی در ژوئیه ۱۹۴۱ تا ژانویه ۱۹۴۳ (کتابخانه هولوکاست، ۱۹۸۹)، صفحات ۲۹۰،۳۱۲.

[۲۰] رونالد هدلند، پیام‌های کشتار جمعی: مطالعه گزارشات آینزاتس‌گروپن درباره پلیس امنیت و خدمات امنیتی، ۱۹۴۱-۱۹۴۳ (انتشارات دانشگاه فیرلیه دیکینسون، ۱۹۹۲)، صفحه ۱۷۰.

[۲۱] استراتژی دفاعی کلی پاگت درباره عظمت نظامی و قهرمانی موکل خود برای دادگاه قانع‌کننده نبود. فن مانشتاین در ۸ مورد محکوم شد که از میان آنها می‌توان به «عدم موفقیت در محافظت از غیرنظامیان» اشاره کرد که به زبان ساده به معنی صدور دستور یا مشارکت تعمدانه در قتل‌عام یهودیان می‌باشد. فن مانشتاین به ۱۸ سال حبس محکوم شد، اما متعاقباً به ۱۲ سال کاهش یافت ولی در نهایت تنها چهار سال را در زندان گذراند. وی بنا بواسطه مشکلات پزشکی آزاد شد،‌ اما به اندازه‌ای بهبودی یافت که توانست در سال ۱۹۵۳ به عنوان وکیل در دولت آلمان غربی مشغول به کار شود. فن مانشتاین در سال ۱۹۷۳ از دنیا رفت و تمامی افتخارات نظامی را با خود به زیر خاک برد. (واقعه‌نگار وب‌سایت Axis History، «اریش فن مانشتاین: زندگی، شخصیت و عملیات‌های او – یک ارزیابی جدید» را در http://militaryhistoryblog.wordpress.com/2007/07/28/erich-von-lewinski-called-von-manstein-his-life-character-and-operations-%E2%80%93-a-reappraisal-by-jorg-muth/ ملاحظه کنید. صفحه «اریش فن مانشتاین» را در http://en.wikipedia.org/wiki/Erich_von_Manstein) نیز ببینید.