Bu yayın şu dillerde de okunabilir: English Français Español العربية فارسی Русский
Karbonmonoksit nedir? Nasıl öldürür?
Karbonmonoksit; gözle görülmeyen, tatsız, kokusuz bir gazdır. Tam yanmamış benzin, odun, kömür, yağ, propan veya karbon içeren diğer maddelerin yan ürünüdür.
Karbonmonoksit solunduğu zaman, beynimize ve hayati organlarımıza oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerindeki protein molekülü hemoglobine yapışır. Karbonmonoksit, hemoglobine oksijenden 200 kat daha fazla saldırganca bağlanır. Karbonmonoksit ne kadar fazla hemoglobini ele geçirirse, oksijen miktarı da o kadar azalır. Belli bir noktada, havada hâlâ oksijen olsa bile, kişi boğulur.
Karbonmonoksite düşük dozda maruz kalınması baş ağrısına, baş dönmesine, uyuşukluğa ve bulantıya neden olur. Daha fazla maruz kalınması ise kasılmalara, komaya ve ölüme yol açar.[1]
Karbonmonoksitin atmosferdeki oranının yüzde 0,1'i (yüzde 1/10) aşması insanlar için ölümcül olabilir. Bu, 1.000.000 birim atmosferde 4.000 birim karbonmonoksit bulunmasının tehlikeli olduğu anlamına gelmektedir. Atmosferde ne kadar yüksek miktarda karbonmonoksit bulunursa, ölümler de o kadar hızlı gerçekleşir.[2]
Dizel motor nedir? Benzinli motordan ne farkı vardır?
Hem dizel hem de benzinli motorlar, bir dizi küçük patlamalar yoluyla yakıtı enerjiye dönüştürür. Dizel ve benzinli motorlar arasında en önemli fark, bu patlamaları meydana gelme şeklidir. Benzinli motorda yakıt, karbüratördeki havayla karışır. Bu yakıt-hava karışımı daha sonra pistonlar tarafından sıkıştırılır ve bujilerin oluşturduğu kıvılcımla ateşlenir. Dizel motorda ise önce hava sıkıştırılır, sonra yakıt püskürtülür. Hava sıkıştırılınca ısındığı için, yakıt kıvılcıma gerek duymadan ateşlenir. Dizel motorların karbüratöre ihtiyacı yoktur ve daha ağır, daha yağlı bir yakıt kullanırlar. Dizel patlama işlemi, benzin patlama işleminden daha verimlidir. Dizel motor düzgün ayarlandığında daha az zehirli egzoz gazı üretir ve benzinli motora göre daha fazla kilometre yapar.
Benzinli motorun egzoz gazı, yüzde 7 ila 12 karbonmonoksit içerir ve bu oran, insanlar için ölümcüldür. Yakıt ve hava önce karbüratörde birleştiği ve sonra patlama için kıvılcım oluşturduğundan daha ölümcüldür. Bu işlem yakıtın tümünü verimli bir şekilde yakmaz. Tamamen yanmayan yakıt zehirli kimyasallar şeklinde egzozdan çıkar.
Öte yandan, düzgün ayarlanmış bir dizel motor yüzde 1 karbonmonoksit içeren egzoz gazı üretir. Bunun sebebi, özellikle motor rölantideyken, yakıtın çok daha verimli yanmasıdır. Kamyon sürücüleri bu sayede kamyonlarını korkmadan bütün gece çalışır halde bırakabilir ve dizel motorlu araçlar ve ekipmanlar madencilikte veya kapalı ortamlarda bu yüzden tercih edilir.
NOTLAR
[1] "Karbonmonoksit zehirlenmesi" http://en.wikipedia.org/wiki/Carbon_monoxide_poisoning.
[2] Y. Henderson and H.W. Haggard, Zehirleyici Gazlar (Reinhold Yayıncılık, 1943), p.168 (Tablo 2) Friedrich Berg, "Dizel Gaz Odaları: İşkence İçin İdeal—Cinayet İçin Saçma kitabının 1. Bölümü'nde alıntılandığı gibi http://www.nazigassings.com/dieselgaschambera.html.